ESB jók framlög til landbúnaðar um 430 milljónir evra í sumar Erna Bjarnadóttir skrifar 20. september 2023 09:31 Þann 26. júní sl. samþykkti framkvæmdastjórn ESB að auka framlög til landbúnaðar í aðildarríkjunum til að koma til móts við áhrif af óhagstæðu veðurfari, hækkun framleiðslukostnaðar og fjölbreyttum markaðs- og viðskiptatengdum áskorunum. Nýi stuðningspakkinn samanstendur af 330 milljónum evra sem renna til bænda í 22 aðildarríkjum. Að auki hefur verið veitt samþykki fyrir 100 milljóna evra stuðningspakka fyrir bændur í Búlgaríu, Ungverjalandi, Póllandi, Rúmeníu og Slóvakíu, sem kynntur var framkvæmdastjórninni í maí. Samanlagt er því um að ræða viðbótarstuðning við landbúnaðinn að upphæð 430 milljónir evra eða sem nemur 62,5 milljörðum íslenskra króna. Af hverju aukinn stuðningur til bænda? Í umfjöllun um málið og fréttatilkynningu framkvæmdastjórnarinnar er bent á að landbúnaður hefur þurft að taka á sig þungar klyfjar undanfarin ár, fyrst í Covid-19 heimsfaraldrinum og síðan hækkun á orkuverði og ýmsum landbúnaðaraðföngum í kjölfar innrásar Rússa í Úkraínu. Framkvæmdastjórn ESB samþykkti fyrst 500 milljón evra stuðningspakka fyrir landbúnaðinn í mars 2022, auk þess sem hún taldi upp margvíslegar aðgerðir til að tryggja aðgengi að áburði og möguleika bænda til kaupa á honum í nóvember 2022. Hratt lækkandi verð á landbúnaðarafurðum til bænda í ESB síðasta árið á meðan aðföng hafa lækkað hægar í verði - veldur bændum lausafjárvanda, einkum í korn- og olíufræræktun, mjólkurframleiðslu sem og annarri búfjárrækt, vínrækt og í ræktun á ávöxtum og grænmeti. Vegna matvælaverðbólgu færðist eftirspurn neytenda einnig frá ákveðnum vörum, eins og víni, ávöxtum og grænmeti og lífrænum vörum, sem olli framleiðendum enn frekari erfiðleikum. Auk þessarar almennu óhagstæðu efnahagsþróunar hafa þurrkar ollið erfiðleikum á Íberíuskaganum á meðan sum svæði á Ítalíu hafa orðið fyrir barðinu á alvarlegum flóðum sem ollu skemmdum á staðbundinni landbúnaðarframleiðslu og innviðum. Aukinn stuðningur í öllum aðildarlöndum ESB Bændur í Belgíu, Tékklandi, Danmörku, Þýskalandi, Eistlandi, Írlandi, Grikklandi, Spáni, Frakklandi, Króatíu, Ítalíu, Kýpur, Lettlandi, Litháen, Lúxemborg, Möltu, Hollandi, Austurríki, Portúgal, Slóveníu, Finnlandi og Svíþjóð munu njóta góðs af umræddum stuðningi upp á 330 milljónir evra úr sjóðum sem tilheyra CAP (e. Common Agricultural Policy). Aðildarríkin mega ennfremur bæta við þennan stuðning frá ESB sem nemur allt að 200% með sínu eigin landsfé. Sérstakur 100 milljón evra stuðningspakki var einnig samþykktur fyrir bændur í Búlgaríu, Ungverjalandi, Póllandi, Rúmeníu og Slóvakíu. Bændur í þessum fimm aðildarríkjum standa frammi fyrir miklum erfiðleikum í kjölfar mikils innflutnings á tilteknum landbúnaðarafurðum frá Úkraínu eftir að tollar á þeim voru afnumdir vorið 2022. Sérstakar og tímabundnar fyrirbyggjandi ráðstafanir vegna innflutnings á takmörkuðum fjölda vara frá Úkraínu tóku gildi 2. maí sl. en átti síðan að afnema í áföngum fyrir 15. september 2023. Rétt er að geta þess að lagt er til að allur þessi aukni stuðningur (430 milljónir evra) verði greiddur til bænda fyrir 31. desember 2023. Því má þó bæta við að þótt innflutningsbannið til Austur-Evrópuríkjanna hafi átt að enda 15. september þá hafa nokkur Austur-Evrópuríki tekið upp einhliða innflutningsbann á vörur frá Úkraínu. Úkraína hefur sagst að það mun höfða mál á hendur Póllandi, Ungverjalandi og Slóvakíu fyrir Alþjóðaviðskiptastofnuninni í Genf út af þessum innflutningshöftum. Eiga sömu sjónarmið ekki einnig við hér á landi? Bændur hér á landi hafa þurft að takast á við hækkanir á framleiðslukostnaði líkt og kollegar þeirra í nálægum löndum. Í fyrra var komið til móts við þessa stöðu með sérstökum framlögum líkt og ESB og Noregur gerðu þá. Í ár hefur hins vegar ekkert heyrst af sambærilegum aðgerðum hér á landi. Það vekur upp ákveðnar spurningar. Ofan á háan aðfangakostnað sem hefur ekki lækkað nema að takmörkuðu leyti, hafa háir vextir komið þungt við landbúnaðinn líkt og aðra í samfélaginu. Í atvinnugrein sem býr við mikla fjárbindingu samanborið við veltu (á viðskiptamáli kallast það hægur veltuhraði fjármuna) verður hins vegar þeim mun erfiðara að takast á við sveiflur af þessu tagi. Þegar búast má við að hátt olíuverð muni áfram kynda verðbólgubálið og ekki horfur á að 12 mánaða verðbólga lækki alveg í bráð hér á landi, dregst þessi vandi á langinn. Að auki ollu þurrkar því hér t.d. á vestanverðu landinu því að margir bændur fengu mun minni heyfeng en ætlað var eða þurftu að kosta miklu til að afla nægilegs fóðurs jafnvel sækja heyskap um tuga kílómetra veg í fjarlæg héruð. Aksturskostnaðurinn einn hleypur fljótt að hundruðum þúsunda. Aukin framlög í Evrópu – en hvað með íslenska bændur? Á sama tíma er verðbólga, þar með talin „matvælaverðbólga“, tekin að ganga hraðar niður í nágrannalöndum okkar en hér á landi. Búast má við að þá taki sig enn upp gagnrýni á matvælaframleiðendur hér á landi með söngnum um að þeir ekki geti haldið aftur af verðhækkunum. Hér verður ekki bæði sleppt og haldið, bændur eru ekki kyndarar á verðbólgubálinu. Á meðan staða matvælaframleiðenda í nágrannalöndum er tekin alvarlega og auknum stuðningi beitt til að tryggja að þeir komist í gegnum brimgarðana, má þá búast við að enn verði söngurinn um sök þeirra á háu matvælaverði hér á landi sunginn hástöfum? Höfundur er hagfræðingur hjá Mjólkursamsölunni. Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Erna Bjarnadóttir Matvælaframleiðsla Landbúnaður Evrópusambandið Athugið. Vísir hvetur lesendur til að skiptast á skoðunum. Allar athugasemdir eru á ábyrgð þeirra er þær rita. Lesendur skulu halda sig við málefnalega og hófstillta umræðu og áskilur Vísir sér rétt til að fjarlægja ummæli og/eða umræðu sem fer út fyrir þau mörk. Vísir mun loka á aðgang þeirra sem tjá sig ekki undir eigin nafni eða gerast ítrekað brotlegir við ofangreindar umgengnisreglur. Mest lesið Misskiljum ekki neitt Jón Helgi Björnsson Skoðun Mýtur um veitt og sleppt á laxi Karl Lúðvíksson Skoðun Forsetaframbjóðendur undir áhrifum Kremlverja? Bjarni Már Magnússon Skoðun „Ég skal baka fyrir Gunnar en ég kýs Kristján“ Páll Magnússon Skoðun Bréf frá móður Berglind Fríða Viggósdóttir Skoðun Ráðherra Kári Stefánsson Skoðun Uppalendur bera mikla ábyrgð Fastir pennar Forseti Íslands, Baldur Þórhallsson Friðrik Erlingsson Skoðun Sagan sem verður að segja Drífa Snædal Skoðun Neikvæð áhrif þess að útiloka forsetaframbjóðendur frá kappræðum strax komin í ljós Ástþór Magnússon Skoðun Skoðun Skoðun Neikvæð áhrif þess að útiloka forsetaframbjóðendur frá kappræðum strax komin í ljós Ástþór Magnússon skrifar Skoðun Nýtt sveitarfélag Halla Signý Kristjánsdóttir skrifar Skoðun Stafrænn ójöfnuður á upplýsingaöld Stella Samúelsdóttir,Alma Ýr Ingólfsdóttir skrifar Skoðun Varfærnisleg fagnaðarlæti Berglind Sunna Bragadóttir skrifar Skoðun „Ég skal baka fyrir Gunnar en ég kýs Kristján“ Páll Magnússon skrifar Skoðun Daðrað við sölu Björn Sævar Einarsson skrifar Skoðun Rannsóknir á söfnum skapa dýrmæta þekkingu Arndís Bergsdóttr skrifar Skoðun Sagan sem verður að segja Drífa Snædal skrifar Skoðun Nýsköpun innviða Jóhanna Ýr Jóhannsdóttir skrifar Skoðun Fjöldi fyrirtækja hætta með Rapyd Oddný Björg Rafnsdóttir skrifar Skoðun Forsetaframbjóðendur undir áhrifum Kremlverja? Bjarni Már Magnússon skrifar Skoðun Bréf frá móður Berglind Fríða Viggósdóttir skrifar Skoðun Vill ekki lengur íslenzkan her? Hjörtur J. Guðmundsson skrifar Skoðun Hafa íslensk fjarskiptafélög málað sig út í horn? Aron Heiðar Steinsson skrifar Skoðun Á Ísland framtíð í NATO? Hilmar Þór Hilmarsson skrifar Skoðun Fjallkonan nýja, hún Katrín Þorvaldur Logason skrifar Skoðun Heilsa íslenskrar þjóðar, samofin framþróun í læknisfræði á Íslandi Theódór Skúli Sigurðsson skrifar Skoðun Njótum reynslu Katrínar Valgerður Bjarnadóttir skrifar Skoðun Katrínu á Bessastaði Brynja Þorbjörnsdóttir skrifar Skoðun Eru stjórnvöld að virða réttindi barna á flótta? Hópur fólks í ungmennaráði UNICEF á Íslandi skrifar Skoðun Forseti Íslands, Baldur Þórhallsson Friðrik Erlingsson skrifar Skoðun Algeng mistök við fasteignakaup og hvernig þú forðast þau Kristín Ósk Þórðardóttir skrifar Skoðun Er ungum mönnum sama um sjófólk? Kjartan Sveinn Guðmundsson skrifar Skoðun Þörfin fyrir heimilislækna Bjarni Jónsson skrifar Skoðun Um lýðræði — Þrjár spurningar til forsetaframbjóðenda Hjörtur Hjartarson skrifar Skoðun 30% kaupmáttaraukning með evru Guðmundur Ragnarsson skrifar Skoðun Halla Tómasdóttir yrði góður forseti Rannveig Guðmundsdóttir skrifar Skoðun Forsetinn má ekki fara á taugum Gísli Jökull Gíslason skrifar Skoðun „Brandarinn er búinn!“ María Heba Þorkelsdóttir skrifar Skoðun Katrín kann sig Aðalheiður Björk Olgudóttir skrifar Sjá meira
Þann 26. júní sl. samþykkti framkvæmdastjórn ESB að auka framlög til landbúnaðar í aðildarríkjunum til að koma til móts við áhrif af óhagstæðu veðurfari, hækkun framleiðslukostnaðar og fjölbreyttum markaðs- og viðskiptatengdum áskorunum. Nýi stuðningspakkinn samanstendur af 330 milljónum evra sem renna til bænda í 22 aðildarríkjum. Að auki hefur verið veitt samþykki fyrir 100 milljóna evra stuðningspakka fyrir bændur í Búlgaríu, Ungverjalandi, Póllandi, Rúmeníu og Slóvakíu, sem kynntur var framkvæmdastjórninni í maí. Samanlagt er því um að ræða viðbótarstuðning við landbúnaðinn að upphæð 430 milljónir evra eða sem nemur 62,5 milljörðum íslenskra króna. Af hverju aukinn stuðningur til bænda? Í umfjöllun um málið og fréttatilkynningu framkvæmdastjórnarinnar er bent á að landbúnaður hefur þurft að taka á sig þungar klyfjar undanfarin ár, fyrst í Covid-19 heimsfaraldrinum og síðan hækkun á orkuverði og ýmsum landbúnaðaraðföngum í kjölfar innrásar Rússa í Úkraínu. Framkvæmdastjórn ESB samþykkti fyrst 500 milljón evra stuðningspakka fyrir landbúnaðinn í mars 2022, auk þess sem hún taldi upp margvíslegar aðgerðir til að tryggja aðgengi að áburði og möguleika bænda til kaupa á honum í nóvember 2022. Hratt lækkandi verð á landbúnaðarafurðum til bænda í ESB síðasta árið á meðan aðföng hafa lækkað hægar í verði - veldur bændum lausafjárvanda, einkum í korn- og olíufræræktun, mjólkurframleiðslu sem og annarri búfjárrækt, vínrækt og í ræktun á ávöxtum og grænmeti. Vegna matvælaverðbólgu færðist eftirspurn neytenda einnig frá ákveðnum vörum, eins og víni, ávöxtum og grænmeti og lífrænum vörum, sem olli framleiðendum enn frekari erfiðleikum. Auk þessarar almennu óhagstæðu efnahagsþróunar hafa þurrkar ollið erfiðleikum á Íberíuskaganum á meðan sum svæði á Ítalíu hafa orðið fyrir barðinu á alvarlegum flóðum sem ollu skemmdum á staðbundinni landbúnaðarframleiðslu og innviðum. Aukinn stuðningur í öllum aðildarlöndum ESB Bændur í Belgíu, Tékklandi, Danmörku, Þýskalandi, Eistlandi, Írlandi, Grikklandi, Spáni, Frakklandi, Króatíu, Ítalíu, Kýpur, Lettlandi, Litháen, Lúxemborg, Möltu, Hollandi, Austurríki, Portúgal, Slóveníu, Finnlandi og Svíþjóð munu njóta góðs af umræddum stuðningi upp á 330 milljónir evra úr sjóðum sem tilheyra CAP (e. Common Agricultural Policy). Aðildarríkin mega ennfremur bæta við þennan stuðning frá ESB sem nemur allt að 200% með sínu eigin landsfé. Sérstakur 100 milljón evra stuðningspakki var einnig samþykktur fyrir bændur í Búlgaríu, Ungverjalandi, Póllandi, Rúmeníu og Slóvakíu. Bændur í þessum fimm aðildarríkjum standa frammi fyrir miklum erfiðleikum í kjölfar mikils innflutnings á tilteknum landbúnaðarafurðum frá Úkraínu eftir að tollar á þeim voru afnumdir vorið 2022. Sérstakar og tímabundnar fyrirbyggjandi ráðstafanir vegna innflutnings á takmörkuðum fjölda vara frá Úkraínu tóku gildi 2. maí sl. en átti síðan að afnema í áföngum fyrir 15. september 2023. Rétt er að geta þess að lagt er til að allur þessi aukni stuðningur (430 milljónir evra) verði greiddur til bænda fyrir 31. desember 2023. Því má þó bæta við að þótt innflutningsbannið til Austur-Evrópuríkjanna hafi átt að enda 15. september þá hafa nokkur Austur-Evrópuríki tekið upp einhliða innflutningsbann á vörur frá Úkraínu. Úkraína hefur sagst að það mun höfða mál á hendur Póllandi, Ungverjalandi og Slóvakíu fyrir Alþjóðaviðskiptastofnuninni í Genf út af þessum innflutningshöftum. Eiga sömu sjónarmið ekki einnig við hér á landi? Bændur hér á landi hafa þurft að takast á við hækkanir á framleiðslukostnaði líkt og kollegar þeirra í nálægum löndum. Í fyrra var komið til móts við þessa stöðu með sérstökum framlögum líkt og ESB og Noregur gerðu þá. Í ár hefur hins vegar ekkert heyrst af sambærilegum aðgerðum hér á landi. Það vekur upp ákveðnar spurningar. Ofan á háan aðfangakostnað sem hefur ekki lækkað nema að takmörkuðu leyti, hafa háir vextir komið þungt við landbúnaðinn líkt og aðra í samfélaginu. Í atvinnugrein sem býr við mikla fjárbindingu samanborið við veltu (á viðskiptamáli kallast það hægur veltuhraði fjármuna) verður hins vegar þeim mun erfiðara að takast á við sveiflur af þessu tagi. Þegar búast má við að hátt olíuverð muni áfram kynda verðbólgubálið og ekki horfur á að 12 mánaða verðbólga lækki alveg í bráð hér á landi, dregst þessi vandi á langinn. Að auki ollu þurrkar því hér t.d. á vestanverðu landinu því að margir bændur fengu mun minni heyfeng en ætlað var eða þurftu að kosta miklu til að afla nægilegs fóðurs jafnvel sækja heyskap um tuga kílómetra veg í fjarlæg héruð. Aksturskostnaðurinn einn hleypur fljótt að hundruðum þúsunda. Aukin framlög í Evrópu – en hvað með íslenska bændur? Á sama tíma er verðbólga, þar með talin „matvælaverðbólga“, tekin að ganga hraðar niður í nágrannalöndum okkar en hér á landi. Búast má við að þá taki sig enn upp gagnrýni á matvælaframleiðendur hér á landi með söngnum um að þeir ekki geti haldið aftur af verðhækkunum. Hér verður ekki bæði sleppt og haldið, bændur eru ekki kyndarar á verðbólgubálinu. Á meðan staða matvælaframleiðenda í nágrannalöndum er tekin alvarlega og auknum stuðningi beitt til að tryggja að þeir komist í gegnum brimgarðana, má þá búast við að enn verði söngurinn um sök þeirra á háu matvælaverði hér á landi sunginn hástöfum? Höfundur er hagfræðingur hjá Mjólkursamsölunni.
Neikvæð áhrif þess að útiloka forsetaframbjóðendur frá kappræðum strax komin í ljós Ástþór Magnússon Skoðun
Skoðun Neikvæð áhrif þess að útiloka forsetaframbjóðendur frá kappræðum strax komin í ljós Ástþór Magnússon skrifar
Skoðun Heilsa íslenskrar þjóðar, samofin framþróun í læknisfræði á Íslandi Theódór Skúli Sigurðsson skrifar
Skoðun Eru stjórnvöld að virða réttindi barna á flótta? Hópur fólks í ungmennaráði UNICEF á Íslandi skrifar
Skoðun Algeng mistök við fasteignakaup og hvernig þú forðast þau Kristín Ósk Þórðardóttir skrifar
Neikvæð áhrif þess að útiloka forsetaframbjóðendur frá kappræðum strax komin í ljós Ástþór Magnússon Skoðun